De VVD heeft drie moties en één amendement ingediend.
Risico
- Amendement VVD PvdA herziening nota reserves en voorzieningen in relatie tot de risico’s
Regio
- motie VVD plus coalitie bezuinigingsopdracht regio
- motie VVD D66 regionaal informatiesysteem Sociaal Domein
Democratie
- motie openbaar debat over strategische opgaven
Inbreng Algemene Beschouwingen 2021
“Nooit was ik méér in mijzelf; ik ben afgedreven, verwaaid in een ongekende storm naar een donker land. Ik vlieg in mijn koorts door een vernietigd landschap, waar hier en daar door kieren een zwak geel licht schijnt en soms een vreemd blauw licht pinkt. „Ja, zo is het”, denk ik en ben terug bij mijn rusteloos pompend hart, de hoge bloeddruk, de twee tellen in- en twee tellen uitademen. Vijf dagen 40 graden koorts. Ik voel hoe ik aan mijzelf ontglip, los moet laten, af moet haken en dat nog steeds absoluut niet wil. „Nee, we gaan niet in coma”.
Ik krijg een zuurstofmasker op. De lucht giert langs mijn kapotte en droge ogen. Het is alsof ik onder water ga, nog verder de hoek in waar ik uit wil. Ik zeg dat ik het zo niet red. Een jonge dokter omarmt me. Het is aandoenlijk. Hij zegt dat het mentaal loodzwaar is. Dat triggert mij. In ‘mentaal loodzwaar’ ben ik heel goed. Ik ga de nacht in, die komt met voortdurend bezoek. Witte gestalten, brillen, kapjes, paarse en groene netjes op het haar, klompjes in kleuren, vervormde stemmen, gedempte geluiden, iedereen is iedereen. Allemaal jong, professioneel, menselijk, vriendelijk, belangstellend, tot in alles zorgzaam. Een zorggilde waarvan ik straks geen naam meer ken en geen gezicht herken. Corona staat als een muur tussen ons in en ontneemt ons onze identiteit.”
Onno van Veldhuizen, Burgemeester van Enschede, schrijft in een brief aan zijn stad dat hij weer thuis is.
Sinds corona is alles anders. We leven in een nieuwe tijd. Met nieuwe manieren. Voor eigenlijk alles. Corona raakt ook ons. Het raakt de mensen in onze dorpen, het raakt deze gemeente. We realiseren ons allemaal dat er veel op ons af gaat komen. Het is belangrijker dan ooit daar goed op voorbereid te zijn.
Corona raakt deze begroting. Het slaat gaten door extra kostenposten en gederfde inkomsten en het vergroot onze risico’s. We voelen allemaal op onze klompen aan dat het belangrijk wordt om reserves in te bouwen en voorzieningen te treffen. Onze weerstandsratio is onze vinger aan de pols. Het vraagt gedisciplineerde besluiten van de raad. En daarvoor moet de raad goed vooruit kunnen kijken. We hebben overzicht nodig en een integrale blik. Het vraagt goed advies van onze strategische adviseurs zeker als wij beslissen over de grote dossiers. Het vraagt om het leggen van verbanden, zodat we goed begrijpen wat er daar gebeurt als we hier investeren. Het vraagt om visie, zodat we ook in moeilijke tijden koers kunnen houden.
Ad 1.Risico
De komende jaren wordt het belangrijker dan ooit om goed inzicht te krijgen in hoe we er als gemeente financieel voorstaan. Er is een storm op komst en de reis kan wel eens lang gaan duren. Corona sloeg dit jaar een krater. In onze begroting staat corona echter niet bij de risico’s genoemd. En dat is vreemd. Ik citeer:
“Daarnaast maken we hier melding van enkele andere risico's waarvoor we op dit moment geen apart of extra risicobedrag opnemen in het weerstandsvermogen. [...] De grootte van deze risico's kunnen we pas nauwkeurig bepalen als er keuzes zijn gemaakt over wat we wel en niet gaan doen en er besluitvorming is geweest over de te volgen koers.”
Wat gebeurt er als we geen voorziening treffen voor een risico? En is het wel nodig om het heel nauwkeurig te kunnen bepalen als we hoe dan ook weten dat de impact aanzienlijk zal zijn? Kunnen we wel afwachten tot het laatste moment? Kunnen we dan nog wel schakelen?
De recente rekening van de Avri van 1,1 miljoen laat zien wat onverwachte tegenvallers kunnen doen. Ook daar werd er niet geanticipeerd op te verwachten extra kosten. En nu we ervoor aan de lat staan, zijn we in de problemen. Overigens vinden we het risico van de Avri ook niet terug in de begroting, terwijl deze begroting toch na de bekendmaking van de €10 miljoen is opgesteld. Je gaat het je afvragen, wat staat er nog meer niet in?
Om onze risico’s in beeld te krijgen, kijken we naar het weerstandsvermogen van de gemeente. Het is een belangrijke indicator van onze financiële gezondheid. Dat weerstandsvermogen wordt weergegeven door een ratio te berekenen. Het is als het ware de buffer die je hebt in relatie tot de risico’s. De huidige manier van berekenen geeft ons echter alleen inzicht op de korte termijn. De weerstandsratio heeft alleen betrekking op de begroting van het komende jaar en niet op de meerjarenbegroting. Dat betekent dat je de financiële risico’s voor de lange termijn niet kunt inschatten. Wat is de ratio van de meerjarenbegroting? Hoe ontwikkelt zich dat? Dat staat nergens genoteerd.
Maar om verantwoorde besluiten te kunnen nemen is het wel van belang. Met name omdat de taken van de gemeente zijn verschoven van relatief kleine dossiers naar grote generatie-overstijgende opgaven, zoals duurzaamheid, omgevingsvisie en de zorg. Keuzes die wij maken strekken jaren vooruit en de opeenstapeling van structurele lasten die in 2021 nog te dragen zijn, kunnen grote knelpunten veroorzaken op de lange termijn.
Kortom, veel risico’s die een aanzienlijke impact gaan hebben zijn in deze begroting buiten beeld. We dienen daarom het volgende amendement in: Herziening nota reserves en voorzieningen in relatie tot de weerstandsratio.
Ad 2. Regio
Prioriteren is richting geven. Als wij dat doen komen we automatisch uit bij de regio. Want de belangrijkste opgaven zijn inmiddels naar de regio verhuisd. Vorige maand hebben we goed gezien hoe zeer onze begroting is gekoppeld aan de regio. Maar de Avri is slechts één van de zeven gemeenschappelijke regelingen (GR’en) waarvan gemeente Buren deel uitmaakt. Het gezamenlijke aandeel daarvan in de begroting van 2021 is bijna 9 miljoen Euro. Sinds 2011 zijn deze kosten gestegen met maar liefst 9%.
In de begroting is een voorziening opgenomen voor verbonden partijen van €110.000,-. Dus als er iets mis gaat bij de GR'en hebben we een buffer van slechts €110.000,-. We denken dat de risicoanalyse niet meer up-to-date is en dat er opnieuw gekeken moet worden naar hoe de gemeente voorzieningen treft voor de regionale vraagstukken. Het bleek in ieder geval niet genoeg voor de rekening van de Avri. En wat komt er nog meer?
We zien dat de GR’en een steeds groter aandeel opsouperen van onze begroting. Gaan er dingen mis dan zullen ze ons steeds harder raken. Er is al jarenlang een trend dat er steeds minder geld overblijft voor onze lokale voorzieningen. Het ontbreken van grip in de regio creëert dan ook een vicieuze cirkel. Want door gebrek aan grip lopen de tekorten op. Door de tekorten wordt onze financiële situatie steeds slechter. Doordat onze financiële situatie slechter wordt worden we steeds meer gedwongen om samen te werken. Doordat wij samenwerken verhuizen steeds meer vraagstukken naar de regio. En in de regio hebben we minder grip. Zo bewegen we automatisch richting een opschaling.
Zoals in de begroting zelf wordt aangegeven op p. 128 gaat het om grote, maatschappelijke opgaven die veel meer strategisch vermogen, samenwerking en visie vragen van de lokale overheid. Hier zien wij onze gemeente worstelen. We houden ervan om te kijken naar de korte termijn en de vraagstukken dossier per dossier af te handelen. Maar die luxe hebben we niet meer.
In de afgelopen twee jaar zijn er mooie stappen gezet door de raden van Rivierenland. Zij zijn elkaar gaan opzoeken en onderling afstemmen wordt steeds gebruikelijker. Deze ontwikkeling kan wat de VVD betreft verder ondersteund worden door betere informatievoorziening over de regio. We zouden de regio graag uitlichten en terugzien in de begroting in overzichten, grafieken en diagrammen. Hoe ontwikkelt het regionale aandeel zich? Op welke aspecten kan de raad invloed uitoefenen? Wat zijn onze doelen? Welke voortgang wordt er geboekt? Hoe staan de andere gemeenten daarin?
De grootste tekorten vinden we terug in de zorg. Het is dan ook met name van belang om te proberen grip te krijgen op het sociaal domein. we hebben een hoop voor onze kiezen gehad het afgelopen jaar, maar er is ook veel werk verzet en de eerste stappen zijn gemaakt in de transformatie. Dat verdient ook een compliment. De aanpak en werkwijze van het hele team laat zien dat het muntje is gevallen dat er op een andere manier moet worden gewerkt. Er is oog voor de taakstellende en controlerende rol van de raad. Dat wekt vertrouwen. Echter zijn nog niet alle instrumenten aanwezig om deze rol goed te kunnen uitvoeren. We gaan in de werkgroep Sociaal Domein de komende periode kijken welke data wij nodig hebben om goed en tijdig te kunnen sturen. Waar zit onze invloed en waar ontstaan knelpunten? Daarvoor is een goed regionaal informatiesysteem/ dashboard nodig dat nu ontbreekt. Samen met D66 dienen we daarom een motie in om hier heel snel werk van te maken. Motie sociaal domein regionaal informatiesysteem.
Ad 3. Democratie
We gaan weer terug naar onze strategische opgaven. Ze zijn niet alleen onze richting. Ze zijn niet alleen onze koppeling met de regio. Ze zijn ook de verbinding met onze inwoners. Want met name de strategische opgaven zijn zeer bepalend voor de identiteit van de gemeente buren. Dat komt omdat de opgaven gaan over onze toekomst en ze ons raken in ons dagelijks leven, ons landschap, de zorg, hoe wij wonen. Denk aan de energietransitie en de omgevingswet.
Het is daarom van groot belang dat inwoners goed kunnen volgen wat daar besproken wordt en dat zij inbreng kunnen hebben op deze opgaven. Deze grote opgaven blijven nu in de achterkamers en worden besproken in besloten werkgroepen. Dat vindt de VVD geen goede zaak. Het gevolg is dat slechts een deel van de raad goed is aangehaakt. Een tweede gevolg is dat inwoners niet kunnen volgen wat zich daar afspeelt en geen inbreng kunnen hebben. We zijn van mening dat het debat over de strategische opgaven in de openbaarheid moet worden gevoerd. Het vergroot de transparantie van bestuur en het wordt digitaal vastgelegd, zodat het is terug te zien. We pleiten voor het wijzigen van de werkgroepen naar commissies. We dienen de motie in Openbaar debat over strategische opgaven.
Voor de inbreng van inwoners op strategische opgaven vragen we tevens gebruik te maken van een digitaal platform. De website stemvan.emmen.nl is hiervan een mooi voorbeeld. Inwoners kunnen zowel ideeën indienen als stemmen op plannen die de gemeente maakt. We zien hier kansen voor onderwijs, speeltuinen, dorpshuizen, verkeersveiligheid, windmolens, groenvoorziening, etc.
Kortom
Risico’s in beeld, regio als prioriteit en openbaar debat over de strategische opgaven voor de verbinding met onze inwoners.
We hebben de strategische adviseurs hard nodig en wat de VVD betreft hebben ze nog bergen werk om te verzetten. Zorgen voor overzicht en een integrale blik, risico analyse bij grote dossiers, het leggen van verbanden tussen grote vraagstukken, een strategische oplegger bij de begroting, de regio uitlichten in de begroting, herziening van de nota reserves en voorzieningen. Allemaal onderwerpen waar de VVD voor de strategische adviseurs een mooie rol ziet weggelegd.